انتشارات دیرپای علمی و فرهنگی از ادغام دو مؤسسۀ انتشاراتی پیشگام و سرآمد نشر در ایران به نام‌های «بنگاه ترجمه و نشر کتاب» و «مؤسسه انتشارات فرانکلین» پدید آمده است. مؤسسه خصوصی «بنگاه ترجمه و نشر کتاب» در سال 1332 تأسیس شد و با مدیرعاملی بزرگانی همچون احسان یارشاطر و معاونت شخصیت‌هایی مثل عبدالحسین زرین‌کوب و ایرج افشار ادامۀ حیات داد. از گونۀ آثار ماندگار بنگاه ترجمه و نشر کتاب مجموعه‌ای با نام «میراث ایران» بود که آثار معروف ادب فارسی را به زبان‌های دیگر ترجمه می‌کرد. دیگر اثر شناخته شدۀ بنگاه ترجمه و نشر، انتشار دایره‌المعارفی با نام دانشنامۀ ایران و اسلام بود که تا سال 1360 تعداد 10 جلد از آن منتشر شد. ترجمۀ تاریخ طبری و نیز شروع انتشار دانشنامۀ ایرانیکا به پیشنهاد احسان یارشاطر از دیگر آثار ماندگار بنگاه چاپ و نشر است.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی بنگاه ترجمه و نشر کتاب در اواخر سال 1360 به شرکت انتشارت علمی و فرهنگی تبدیل شد. مؤسسه فرانکلین نیز که در سال 1356 «سازمان آموزشی نومرز» نام گرفته بود، ابتدا به «شرکت انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی» تغییر نام داد و سپس در سال 1372 در شرکت انتشارات علمی و فرهنگی ادغام شد. انتشارات علمی و فرهنگی که در آن زمان دیگر به نهاد نشری پُخته و آزموده تبدیل شده بود، از سال 1380 تصمیم گرفت با هدف توسعه و گسترش فعالیت‌های اجرایی سه شرکت مجزا و وابسته را به نام‌های «شرکت چاپ و نشر کتبیه»، «شرکت بازرگانی کتاب گستر» و «شرکت فرهنگ‌فیلم تهران» در زیرمجموعه خود تعریف کند. این شرکت‌ها هنوز نیز پابرجایند.

باید افزود که فرهنگ‌آفرینی علمی و فرهنگی محدود به کتاب‌های بزرگسال نبوده است. نیای این انتشارات، یعنی انتشارات فرانکلین، در اواخر دهۀ سی شمسی با انتشار نوآورانۀ کتابهای کودک خود با شمایلی تازه و جذاب، پیشگام انتشار کتاب‌های مدرن کودک در ایران بوده است؛ کتاب‌هایی که وقتی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آنان را در اوایل دهۀ چهل از فرانکلین خریداری کرد، زمینه‌ساز و پایه‌گذار تألیف کتاب‌های کودک کانون در ایران شدند؛ کتاب‌هایی که به پشتوانۀ آن پیشگامی، امروزه با نام پرندۀ آبی ادامه‌دهندۀ همان نوآوری و خوشنامی‌اند و همواره در فهرست محبوب‌ترین کتاب‌های کودک در ایران قرار می‌گیرند .